فاطمه(س) متکلمی بس فصیح بود و سخنرانی شجاع. خطبه او که در کتاب بلاغات النساء ذکر شده است، مشهور است. او در آن خطبه احساسات مسلمانان را نسبت به پیامبر(ص) برانگیخت.

فاطمه شاعر نیز بوده است. او در هنگام مصیبتها نازکدل ترین بود. چنان که «ابن رشیق قیروانی» در باره زنان می نویسد: زنان به هنگام مصیبت نازکدل ترین اند و نسبت به شخص از دست رفته بی تابترین.

ابن رشیق همچنین می گوید: فاطمه، شعر نیز می سرود و اشعار زیادی از او نقل شده است. از بهترین نمونه های شعر عاطفی که احساسات شاعر را منعکس می کند شعر فاطمه(س) است، که حزن و اندوه از آن می چکد و عواطف و ناله از آن سر می کشد.

از بیت بیت اشعار او نه اشک، که خون می چکد، زیرا که غم و اندوه در دل او جریان داشته است. غم و اندوهی که در تمام رفتار او تجلی می یابد. چنان که در سوگسرودی که برای پیامبر سروده است، هویدا است.

از فاطمه شانزده قطعه شعر به جای مانده است که بیشتر این اشعار در سوگ و دعا و نیایش است. سبک شعری او روان و شفاف و دارای لحنی آرام است و عواطف را برمی انگیزاند، بویژه در سوگسرودی که برای پیامبر(ص) سروده است.

واژه های شعر فاطمه، آسان و مأنوس است و هر خواننده ای می تواند آن را درک کند. در شعر او واژه غریب و بیگانه یافت نمی شود.

فاطمه(س) در سوگ پدر چنین می سراید:

پس از تو خبرهایی پراکنده شد و گرفتاریهایی در رسید،

که اگر خود شاهد آن می بودی سخن به درازا نمی کشاندی.

ما تو را از دست دادیم، چنان که زمین بارانش را

و قوم تو دگرگون شدند؛ پس آنان را بنگر و بر آنان گواه باش.

ای کاش مرگ پیش از تو، ما را در بر می گرفت.

آنگاه هرگز بر تو ناله و نوحه سر داده نمی شد و کتابها بین ما و تو حجاب می انداخت.

مردانی ترشرو به ما می نگرند. از دمی که تو از ما پنهان شدی، خوار گشتیم و تمام خیر را تاراج کردند.

در قیامت هر جا که من باشم، ظالم سزای ظلمش به یاور ما [علی(ع)] را خواهد دید.

مردانی نیت دلشان را بر ما آشکار کردند، هنگام که چشم فرو بستی و آنان تمام میراثت را غصب کردند.

هر قومی، خویشانی دارند و منزلتی در پیش خدا.

و آنان که نزدیکترند جایگاه برتری دارند.(4)

در سوگسرودی دیگر چنین می سراید:

راستی که ما و تمام خلق، با چشم فرو بستنش عزادار شدیم.

راستی تو بدر و نوری بودی که از آن روشنایی گرفته می شد.

بر تو، کتابهایی از خدای صاحب عزّت فرود آمد.

و جبرئیل روح القدس که پیوسته زایر ما بود پس از تو از ما پنهان شد و تمام خیرها رخت بربست.

کاش پیش از تو، مرگ ما را در برمی گرفت زیرا تو کوچیدی و میان ما و تو حجاب افتاد.

سرزمینهایی بر من تنگ شده اند، پس از آنکه فراخ و گسترده بودند

و تنها گشاده رویی و زیبایی دو سبط تو پناهگاه من است.

به خدا قسم تو از همه خلق برتر بوده ای و راستگوتر.

تو را خواهیم گریست، تا زمانی که زنده ایم و تا زمانی که چشمهامان بی رمق شوند.(5)

در شعر دیگری که در رثای پیامبر سروده است، چنین می گوید:

روح تو برای دنیا مرثیه ای خواند و به سوی ما شتافت؛

و پیغام داد که کوچ نزدیک است پس آنگاه وداع نمود.(6)

تو برای من کوهی بودی که در دامنش پناه می جستم.

امروز مرا به زمینی خشک و سترون می سپاری.

تو تا زمانی که زنده بودی یار و یاور من بودی.

امروز اما چه کسی بال و پرم را می گشاید.

چشم فرو می بندم و می دانم که بهترین سواران و سلاحم از دست رفته است.

اجل او فرا رسید و عزایش را به من سپرد

و دردآورترین مرگها، اعماق دورنم را فرسود.

کلاغ پرِ بالهایش را بر من ریخت.

از این رو میان شمشیرها و نیزه ها سرگردان مانده ام.

راستی من از آنان که می آیند و می روند در شگفتم

زیرا که در رفت و آمدشان مرگ را به همراه دارند.

امروز انسانهای زبون بر ما چیره شده اند و من از ذلت می گریزم.

و با دستم ستمگران را پس می زنم.

اگر قمری شبانگاهان از شدت اندوه می گرید

من بر شاخه ای نشسته روز و شبم را می گریم.

خداوند مرا بر این مصیبت شکیبا کرد.

با مرگ پیامبر چراغم فرو مرد.

ای چشمهایم! بگریید هر صبحگاه.(7)

باز از سروده های فاطمه(س) است در سوگ پیامبر(ص):

هنگامی که کسی چشم از جهان فرو می بندد، یاد او پیوسته اندک می شود.

اما به خدا سوگند، از زمانی که پدرم مرد، یادش فزونتر شده است.

به یاد آوردم هنگامی را که مرگ بین ما جدایی افکند،

خود را به یاد پیامبر آرام و صبر داده ام.

با خود گفتم مرگ مسیر ماست؛

اگر کسی امروز نمیرد فردا خواهد مرد.(8)

در شعری دیگر به پدر بزرگوارش خطاب می کند:

تو سیاهی چشمم بوده ای

که نگاهها بر تو می گرید.

پس از تو هر کس بمیرد باکی نیست

زیرا من تنها از مرگ تو بیم داشته ام.(9)

فاطمه(س) وقتی غذای شب فرزندانش را به گدایی بخشید چنین سرود:

هر چه بود برایت آورده ام جز پیمانه ای که

کف و بازوانم را زخم کرده است.

به خدا فرزندانم نیز گرسنه اند.

پدرشان نیکمردی است و به خیر شناخته شده

بازوانی توانمند دارد و در نیکوکاری سابقه ای دیرین.

بر سر من پوششی نیست، جز روسری ای که خود بافتمش.

خداوندا آن دو فرزند را ضایع شده رها مکن...(10)

و زمانی که در نیمه های شب غذای اهل خانه را به گدایی می دهد، می سراید:

ای عموزاده! من فرمان تو را طاعت پذیرم.

بی هیچ ناراحتی و اندوهی

به او (گدا) نانی را بخشیدم که خود پختم.

مرا بر از دست رفتن این غذا باکی نیست.

اگر شکم گرسنه ای را سیر کردم، امید آن دارم که به نیکوکاران پیوندم.

و در بهشت جاویدان جای گیرم و شفاعت از آن من باشد.(11)

هنگامی که پیامبر سخن از مرگ به میان آورد، فاطمه(س) چنین سرود:

هیچ گاه جن تو را دست نسایید

و بر تو هیچ گاه ترس و هراس چیره نگشت.

به چهره شما چنان خیره ام

که گویا صبحی در آستانه طلوع است.(12)

باز در شعری دیگر، پس از بخشیدن غذای فرزندانش به گدایی، چنین سروده است:

راستی که من غذایم را بی هیچ اندوهی می بخشم؛

و خشنودی خداوند را بر رضای فرزندانم ترجیح می دهم.

فرزندان من شب را گرسنه می مانند.

کوچکترین آن دو در جنگی، در کربلا، مظلومانه شهید می شود.

کشنده او عذابی بسیار سخت خواهد دید و در قعر جهنم فرو خواهد افتاد،

با دستهایی بسته شده با زنجیر.(13)

باز در سوگ پیامبر(ص) سروده است:

آفاق آسمان، خاکستری شد و در هم گرفته شد.

خورشید نیمروزی و عصر تاریک شد

زیرا زمین پس از پیامبر دلتنگ است.

و بر رفتنش حسرت آلود و لرزان است.

پس باید بر او بگریند، شرق و غرب زمین

و بر او بگریند اهل مصر و یمن!

بر او بگریند طور سترگ و باشکوه

و خانه پرده دار (کعبه) و ستونهایش.

ای ختم پیامبران که پرتوت پربرکت بود

آن که فرقان(قرآن) را فرستاد،بر تو درود گفت.

جانم به فدایت چرا سرت خم شده و چرا بالش تو خواب آلوده است؟!(14)

فاطمه(س) هنگام لالایی خواندن و بازی با فرزندنش حسن(ع) چنین می گفت:

ای حسن! پدرت را همانند باش.

افسار از گردن حق بردار.

و بنده خدایی باش که نعمتهای فراوان فرستاده است.(15)

باز در سوگ پیامبر(ص) سروده است:

ای پدری که خداوند دعایش را پذیرفت

ای پدری که بهشت جایگاه اوست

ای پدری که به جبرئیل ناله اش می زنیم

ای پدری که به خدایش بسیار نزدیک است.(16)

و هنگام بازی با فرزندش حسین(ع) می گفت:

فرزندم شبیه پدر من است نه شبیه علی.(17)

باز در سوگ رحلت پیامبر(ص) سروده است:

به آنکه زیر طبقات خاک خفته است بگو

ناله و فریاد و پیام مرا بشنو!

که بر من مصیبتهایی فرود آمد که اگر

بر روزها فرو می آمد، شب می شدند.

من در سایه محمد(ص) پناهی داشتم

و از هیچ مصیبتی در هراس نبودم که او (پیامبر) زیبایی زندگی ام بود

و امروز زبونان بر من ستم روا می دارند

و من از این رنج می گریزم و با ردایم ستمکاران را پس می زنم.

اگر قمری شبانگاهان می گرید، تنها بر روی شاخه ای

من روزها را (نیز) می گریم

پس از تو حزن و اندوه را همدم خود کرده ام

و اشکم را نقاب خود قرار داده ام.

چه باک است بر آن کس که تربت احمد(ص) را بوییده است.

که در درازای زمان بوی خوشی دیگر نبودید.(18)

 

نوشته شده در شنبه 10 ارديبهشت 1390برچسب:,ساعت 1 توسط محمد بشیری| |